W czwartkowe popołudnie w Centrum Koncertowo-Wystawienniczym w Narolu odbyło się kolejne spotkanie z historią Narolszczyzny. W ramach cyklu Narolskich Spotkań gościliśmy prof. dr. hab. Henryka Gmiterka, który wygłosił prelekcję pt. "POCZĄTKI GALICYJSKIEGO NAROLA".
Organizatorzy, czyli Gminny Ośrodek Kultury w Narolu oraz Miejsko Gminna Biblioteka Publiczna im. Tadeusza Polanowskiego w Narolu zorganizowali spotkanie w związku z przypadającą w tym roku 250. rocznicą wejścia Austriaków do Narola. Właśnie w maju i czerwcu 1772 roku wojska austriackie wkroczyły w pięciu grupach na ziemie polskie…
Mimo tragedii narodowej okres okupacji porozbiorowej niósł też z sobą pewne nowe uwarunkowania prawne, ustrojowe i społeczne na naszych terenach. O tym wszystkim bardzo szczegółowo mówił w czwartkowy wieczór prof. Henryk Gmiterek. Można było dowiedzieć się, kim był dla naszych terenów Andreas Hadik von Futak, który przez Barwinek przekroczył granicę Polski razem z oddziałami gen. Esterházyego dokonującymi rozbioru Polski w imieniu Cesarstwa Austrii, a następnie 25.06.1972 roku wydał, w imieniu cesarzowej Marii Teresy i jej syna Józefa, manifest do Polaków. Profesor przedstawił nowe „prawa” na zajętych terenach Galicji i Lodomerii, które wprowadzał hrabia J. B. Anton von Bergen –pierwszy austriacki gubernator Lwowa. Mówił też o podymnem, kurnych chatach, homagium (29.12.1773) czy cyrkułach. Bo to właśnie w Cyrkule Żółkiewskim znalazł się Narol, Lipsko czy Lipie.
W „Geografii Galicyi i Lodomeryi w roku 1786 - ŻÓŁKIEWSKI CYRKUŁ . Miasta i wsie znakomitsze” napisano m.in.: Narol. Miasto zdawna dom u Łaszczów, potym Potockich, teraz JW. Felixa hrabi Łosia , arcykuchmistrza królestw Galicyi i Lodomeryi , wojewody pomorskiego , kawalera orderów polskich. Od tego pana pałac na górze za miastem z pawilonami , ogrodem i wszelkiemi oficynami, przewyborną architekturą wymurowany . Droga od miasta do pałacu ni e tylko lipami rozkosznemi wysadzona , ale i pięknemi domami różnych rzemieślników obudowana . Lipsko. Dom u Lipskich miasto, tak z Narolem złączone, że na samej granicy miast dla lipskich i narolskich żydów jedna bożnica wystawiona. Bełżec. Wieś z domem mieszkalnym dziedziczna sukcesorów JW. niegdyś Marcina Lipskiego , wiceprezesa fori nobiliiun i wice marszałka Galicyi i Lodomery i królestw. Lipe. Wieś, gniazdo domu Lipskich, od której się piszą a Lipę Lipscy…”
Spotkanie z profesorem to nie tylko prelekcja, to również bogate zasoby ilustracji, map, zdjęć czy skanów będących efektem wieloletnich prac badawczych w rozmaitych archiwach w kraju i za granicą. Wiele ciekawych zapisów dotyczących zapewne przodków obecnych na spotkaniu Narolan. Bo czy każdy wie, co łączy Lizaka z Gmiterkiem? Kiedy i w jaki sposób tytuł hrabiowski uzyskał Felix Antoni Łoś? Czym była nabyła ? Co wspólnego mają Chodywańce z Narolem?
Właśnie takich ciekawych informacji można było wysłuchać podczas czwartkowego spotkania. Prof. Henryk Gmiterek, współautor pierwszej części monografii Narola, zawsze znajduje czas, by w swoich rodzinnych stronach spotkać się z mieszkańcami i pasjonatami historii. Takie wieczory jak ten, są ogromną skarbnicą wiedzy, ale i pretekstem do szukania naszej lokalnej tożsamości dziejowej. W imieniu Burmistrza Narola, Dyrektor Miejsko-Gminnej Publicznej w Narolu oraz Dyrektora Gminnego Ośrodka Kultury w Narolu bardzo dziękujemy.
Przy tej okazji, już dziś zapraszamy na Ogólnopolską Konferencję Naukową „Województwo bełskie (1462-1772); społeczeństwo, gospodarka, kultura”, która w dniach 7-8 lipca 2022 r. odbędzie się w Narolu (Hotel-Restauracja Pałacowa) w ramach XXII C.K. Jarmarku Galicyjskiego – Dni Narola 2022.
Zapraszamy do obejrzenia całości wystąpienia prof. Henryka Gmiterka wraz z obszerną grafiką pochodzącą z jego prezentacji multimedialnej.
